hoe systeemvertrouwen verbeteren

Een obstakel voor duurzame ontwikkeling is het toenemend gebrek aan vertrouwen in (overheids)instellingen en wetenschap die niet in staat lijken te zijn de toenemende complexe maatschappelijke vraagstukken daadkrachtig aan te pakken 1). Door versnippering in beleid en uitvoering, gecombineerd met een chronisch gebrek aan echte communicatie, lijkt niemand meer verantwoordelijk voor het geheel. Beleidsuitvoerders nemen geen verantwoordelijkheid uit angst buiten het boekje te gaan.

Tegengestelde boodschappen in beleid tussen ministeries en instanties; tegenstrijdigheden tussen politiek en beleid, en tussen beleid en uitvoering, beschadigen het maatschappelijk vertrouwen in instituties en organisaties en tasten de geloofwaardigheid van beleidsmakers en uitvoerders aan.

Verduurzaming van de samenleving vereist transparantie en de mogelijkheid voor belanghebbenden aan de zoektocht naar oplossingen bij te kunnen dragen 2). Dit zijn bekende voorwaarden voor meer betrokkenheid bij de oplossing van maatschappelijke vraagstukken. Wanneer mensen gezamenlijk-lerend leren werken aan een oplossing van een gemeenschappelijk probleem, en ervaren dat hun gedrag bijdraagt aan de oorzaak, handhaving, versterking en oplossing van een maatschappelijke vraagstuk, wordt een hoger niveau van zelfregulatie en efficiëntie bereikt 3).

Hoe systeemvertrouwen verbeteren:

• verantwoordelijkheid voor ongewenste neveneffecten van methoden, procedures, technieken en producten voor milieu en samenleving ketenbreed erkennen. Deze erkenning vertalen in sectoroverstijgende afstemming van maatregelen;
• in beleid een balans vinden tussen sectoraal belang en algemeen belang;
• afstemming en samenhang tussen de verschillende ministeriële beleidslijnen rond brede maatschappelijke vraagstukken;
• “het systeem” onneemt noch geeft “de burger” verantwoordelijkheden, opdat mensen zelf verantwoordelijkheden kunnen nemen en zich daardoor meer betrokken kunnen voelen bij de oplossing van maatschappelijke vraagstukken;
• transparantie en duidelijkheid over de vorm waarin, en het moment waarop, een actieve bijdrage mogelijk is - bij voorkeur vanaf de ontwerpfase van het beleid.

Zie andere knelpunten voor duurzame ontwikkeling

1) Zie bijvoorbeeld: Geldof GD, J Grin, M Hajer, CMJ van Woerkum 2000, Betrokkenheid van burgers in het waterbeheer.
2) Om bij het voorbeeld van waterbeheer te blijven: in de volgende bron wordt met een aantal casussen duidelijk gemaakt dat besluitvorming met betrekking tot het waterbeheer in de praktijk nog veraf staat van lokale en regionale belanghebbenden, Wolsink M, 2006, River basin approach and integrated water management: governance pitfalls for the Dutch Space-Water Adjustment Management Principle, Geoforum 37:473-487.
3) Zie bijvoorbeeld: Hoeven van der N, A Wals, H Blanken, 2006, De akoestiek van sociaal leren, Senter Novem; Jiggins J, E van Slobbe, N Röling, 2007, The organisation of social learning in response to perceptions of crisis in the water sector of the Netherlands, Environ Sc & Policy 1-:526-536; en Wolsink M, 2006.

Afbeelding: Frits Ahlefeldt, hikingartist.com