knelpunten & oplossingen voor duurzaam hoger onderwijs |
K&O 1. Van kritiekloze reproductie ...
Binnen het hoger (beroeps)onderwijs bestaat een cultuur van "selecteren, kopiëren en plakken". De nadruk ligt op het behalen van studiepunten, in plaats van inzicht. Dit belemmert kennisinnovatie.
... naar behoefte aan leren
Studenten worden gedurende de hele studie gestimuleerd tot en beoordeeld op kritische analyse en creativiteit. Is men in staat is een thema zich toe te eigenen; de sterke en zwakke punten van een theorie aan te geven; kennis uit een gebied toe te passen op een heel ander kennisgebied; en de bevindingen op anderen over te brengen?
K&O 2. Van deeloplossingen ...
Studenten en medewerkers van onderwijsinstellingen hebben moeite met communicatie binnen en vooral buiten het eigen vakgebied. Hierdoor wordt kennis niet gekoppeld, worden slechts deeloplossingen gegeven, en worden nieuwe problemen gecreëerd voor milieu en samenleving.
... naar integrale benadering
Het succes van de integrale benadering is afhankelijk van de medewerking van deskundigen die in een disciplineoverstijgende omgeving kunnen functioneren en hun professie beschouwen als maatschappelijke dienstverlening. Hiertoe kan in de opvoeding en opleiding meer aandacht besteed worden aan de ontwikkeling van eigenschappen zoals empathie, analyse en synthese. Empathie is onmisbaar voor het elkaar kunnen aanvullen in ideeën, kennis en ervaring. Analyse en synthese zijn vereist voor de omgang met multidisciplinaire kennis.
Dergelijke eigenschappen leert men van jongs af aan. Ter bevordering van het empathisch vermogen kunnen mensen jong leren verantwoordelijkheden te nemen voor de zorg van het lichamelijk en geestelijk welzijn van henzelf en anderen. Ook leert men vroeg dat handelingen die men verricht gevolgen kunnen hebben voor henzelf en andere mensen, dieren en planten, ook op langere termijn, grote afstand en grote schaal. Het onderwijs kan haar bijdrage leveren door nadruk te leggen op analyse en synthese in plaats van reproductie van feiten; door autodiscipline en verantwoordelijkheidsgevoel meer te waarderen dan volgzaamheid; en door onderlinge aanvulling in plaats van competitie als voorwaarde voor succes te beschouwen. Ter verlaging van het virtuele gehalte van de hedendaagse vorming, kunnen scholen en opleidingen jongeren meer mogelijkheden bieden voor maatschappelijke dienstverlening en andere praktijkleerervaringen.
K&O 3. Van overheersend commercieel ...
Binnen de onderwijsinstelling heerst een commerciële cultuur, waarin persoonlijke kortetermijndoelen domineren. Kennis en ervaring hebben vooral een persoonlijke doel (prestige, carriere). Bij studenten resulteert dit in onvoldoende inzicht in de behoeftes van de samenleving.
... naar maatschappelijk verantwoord
Vanaf de basisschool tot en met de specialisatie worden alle vakken uitsluitend in een toegepaste context geplaatst en de verschillende, zowel technische als sociale, invalshoeken geïntegreerd 1). Maatschappelijke vraagstukken, zoals milieu of duurzaamheid, zijn vervlochten door opleidingen en beroepen. De technische, chemische en medische sectoren en opleidingen benadrukken hun bijdrage aan maatschappelijk verantwoordelijk ondernemen. Deze opleidingen worden daarmee aantrekkelijker voor studenten. Men kijgt de mogelijkheid geboden voor maatschappelijke dienstverlening. Hierdoor leren studenten de statische theorie aan de dynamiek van de realiteit te toetsen; beseffen zij dat hun kennis en ervaring vooral ook een collectief doel heeft; en ontwikkelen ze meer inzicht in de behoeftes van de samenleving. Daarnaast kunnen bedrijven, maatschappelijke instellingen en overheden hun medewerkers de mogelijkheid bieden maatschappelijk verantwoorde diensten te verrichten. Hierdoor leren zij op een praktische manier hun specialisme in te brengen in brede maatschappelijke thema’s. Overheden, die in dit proces een belangrijke voorbeeldrol spelen, kunnen bij opleidingen en in vacatures aangeven dat men vakspecialisten nodig heeft die disciplineoverstijgend kunnen functioneren.
Zie ook andere knelpunten & oplossingen voor duurzame ontwikkeling
1) Onderlinge samenhang tussen vakken in het basisonderwijs is in Nederland wettelijk vastgelegd.